Parasal sıkılaşmanın etkileri 2024'ün ilk çeyreğinde yatırım teşvik verilerine net şekilde yansıdı. Dünya gazetesi yazarı Naki Bakır’a göre, yüksek faiz ortamı yatırımı caydırmaya devam ediyor.
Yatırımlar açısından belirleyici olan teşvik verileri, 2024 yılının ilk çeyreğinde ciddi bir daralmayı ortaya koydu. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın yayımladığı teşvik belgelerine göre; sabit yatırım, istihdam ve belge sayısında çarpıcı düşüşler yaşandı. Parasal sıkılaştırma programının uygulanmaya başlamasından bu yana süregelen yüksek faiz politikası, yatırım ortamını ciddi şekilde baskılıyor.
Teşvikli yatırım hacmi geçen yıla göre %39,2 geriledi
2024 yılının ilk çeyreğinde yatırımcılar toplam 191,8 milyar liralık sabit yatırım için 2.702 adet teşvik belgesi aldı. Bu yatırımların 47.310 kişilik istihdam yaratması öngörüldü. Ancak 2023’ün aynı dönemine kıyasla teşvik belgesi sayısı %15,5, yatırım tutarı %39,2, istihdam ise %25,1 oranında azaldı.
Yatırım teşvik belgesi sayısı 2023’ün ilk çeyreğinde 4.049 iken, 2024’ün aynı döneminde bu rakam 3.199’a geriledi. Toplam yatırım tutarı ise 471,1 milyar liradan 315,6 milyar liraya düşerken, istihdam sayısı da 84.622 kişiden 63.130 kişiye indi.
İmalat sanayii alarm veriyor
Yatırımın motoru olarak kabul edilen imalat sanayiinde yaşanan daralma endişe verici boyutlara ulaştı. 2024’ün ilk çeyreğinde bu sektöre yönelik alınan teşvik belgesi sayısı %12,3 düşerek 1.865’e, sabit yatırım tutarı %51,6 düşüşle 85,2 milyar liraya indi. Sektörde öngörülen istihdam da %22,4 azalarak 35.864 kişi oldu.
2023’te 266,7 milyar lira olan ilk çeyrek yatırımı, bu yılın aynı döneminde 176,2 milyar liraya geriledi. Yıl geneline bakıldığında da imalat sanayiine yönelik yatırımlar 867 milyar liradan 691,7 milyar liraya düştü.
Enerji sektöründe sert düşüş
Yatırım daralmasının en sert yaşandığı alanlardan biri de enerji sektörü oldu. Yatırım tutarı 2023’ün ilk çeyreğine göre %57,1 azalarak 31,3 milyar liraya düştü. Belge sayısında da %31,8’lik bir azalma görüldü. Enerji sektörü, teknoloji yoğun yapısı gereği istihdam yaratma kapasitesi düşük olmasına rağmen, teşvikli yatırımlarda geçmişte büyük paya sahipti.
Bölgesel uçurum büyüyor
2024’ün ilk çeyreğinde en gelişmiş 1. bölge, toplam teşvikli yatırımların %44,2’sini aldı. 9 ilden oluşan bu bölgeye 84,8 milyar liralık yatırım belgesi düzenlendi. En az gelişmiş 6. bölgeye yönelen yatırımların toplam içindeki payı ise sadece %9,1 oldu. Bölgesel teşvik sistemine rağmen, sermaye yine büyük şehirlerde yoğunlaştı.
Hizmetler sektöründe daralma, tarım ve madencilikte artış
İstihdamda en büyük paya sahip olan hizmet sektörüne yönelik yatırımlar da geriledi. Teşvik belgesi sayısı %23,9 düşüşle 289’a, sabit yatırım tutarı %3 düşüşle 53,5 milyar liraya, istihdam ise %47,1 azalarak 7.445 kişiye indi.
Buna karşılık, madencilik ve tarım sektörlerinde yatırım artışı gözlendi. Madencilikte sabit yatırım %138,1 artışla 16,3 milyar liraya ulaştı. Tarımda da belge sayısı artarken yatırım tutarı %21,7 yükseldi.
Yabancı yatırımcı ilgisi zayıfladı
Yabancı sermayeli firmaların teşvikli yatırım ilgisinde de belirgin bir azalma yaşandı. 2024’ün ilk çeyreğinde sadece 88 yabancı yatırım teşvik belgesi düzenlendi. Geçen yılın aynı dönemine göre yabancı yatırım tutarı %69,2 azalarak 12,5 milyar liraya düştü.
