ABD Başkanı Donald Trump’ın 20 Ocak’ta göreve gelmesinden bu yana aldığı agresif gümrük vergisi kararları, küresel ekonomi ve finans piyasaları üzerinde geniş çaplı etkiler yarattı. Özellikle Çin, Kanada ve Meksika ile olan ticari ilişkiler başta olmak üzere birçok alanda belirsizlik ve dalgalanma gözlemlendi.

Trump’ın ilk adımı: Kuzey Amerika ve Çin’e yüksek tarifeler

1 Şubat’ta Trump, Meksika ve Kanada’dan gelen mallara %25, Çin mallarına ise %10 oranında gümrük vergisi getirdi. Bu kararın gerekçesi olarak, yasadışı fentanil ticaretini ve göçmen akışını durdurma amacı gösterildi. Ancak bu adım, özellikle Çin ile ticaret ilişkilerinde yeni bir gerilim hattı oluşturdu.

3 Şubat’ta Trump, Meksika ve Kanada ile görüşmeleri 30 günlüğüne yumuşatarak tarifeleri askıya aldı. Çin için ise aynı esneklik gösterilmedi. 7 Şubat’ta Çin’den gelen düşük maliyetli paketlere yönelik vergi uygulamaları teknik altyapı gerekçesiyle ertelendi.

Metal tarifeleri ve otomobil hamleleri piyasayı sarstı

10 Şubat’ta Trump yönetimi, çelik ve alüminyum ürünlerine istisnasız şekilde %25 vergi uygulama kararı aldı. 3 Mart’ta ise Çin ithalatındaki fentanil kaynaklı tarifeler %20’ye çıkarıldı. Aynı dönemde otomotiv sektörünü de hedef alan ABD, 26 Mart’ta ithal otomobil ve hafif kamyonlara %25 vergi getireceğini açıkladı.

Tüm ithalata küresel vergi, borsalarda çöküş

2 Nisan’da Trump, tüm ithalata %10 oranında küresel bazlı bir tarife uygulayacağını duyurdu. Bu kararın ardından piyasalarda büyük çalkantılar yaşandı. 9 Nisan’da, finans piyasalarında trilyonlarca dolarlık kaybın ardından birçok ülkeye özel uygulanan tarifeler 90 günlüğüne askıya alındı, ancak genel %10’luk tarife yürürlükte kaldı.

Trump, Çin’e uygulanan tarifeyi önce %104’e, ardından %125’e çıkardı. Fentanil ile ilişkili ürünlerle birlikte Çin mallarına getirilen toplam vergi oranı %145’e ulaştı.

Elektronik ve ilaç sektörü de hedefte

13 Nisan’da akıllı telefon ve bilgisayar gibi bazı elektronik ürünlere muafiyet tanındı. 22 Nisan’da ise yarı iletken ve ilaç ithalatına karşı ulusal güvenlik gerekçesiyle yeni soruşturmalar başlatıldı.

4 Mayıs’ta ABD dışında üretilen filmlere %100 vergi uygulanacağı duyuruldu. 9 Mayıs’ta İngiltere ile yapılan sınırlı ticaret anlaşması ile İngiliz otomobil ihracatına uygulanan bazı yasaklamalar kaldırıldı, ancak genel vergi oranı %10 seviyesinde kaldı.

Geçici ateşkes ve Avrupa'ya gözdağı

12 Mayıs’ta ABD ile Çin arasında 90 günlük bir tarifesel ateşkes sağlandı. ABD, Çin’e uyguladığı %145’lik ek tarifeyi %30’a, Çin ise ABD ürünlerine uyguladığı %125’lik vergiyi %10’a düşürdü.

Trump, 23 Mayıs’ta Avrupa Birliği’nden gelen ürünlere %50 oranında vergi uygulayacağını belirtti. 25 Mayıs’ta ise bu tehdidi geçici olarak geri çekerek görüşmeler için süreyi 9 Temmuz’a kadar uzattı.

Ticareti zorlaştıran belirsizlikler

Trump’ın sert gümrük politikaları, kısa vadede siyasi amaçlar için kullanılmasına rağmen uzun vadede küresel tedarik zincirlerine ciddi zarar verdi. Sürekli değişen vergi oranları, şirketlerin yatırım kararlarını ertelemelerine ve tüketici fiyatlarında dalgalanmalara neden oldu. Ticaret politikalarında öngörülebilirliğin azalması, ABD’nin küresel ticaret liderliği pozisyonunu da tartışmalı hale getirdi.