Dünya gazetesi yazarı Naki Bakır, bugünkü köşe yazısında İsrail’in 13 Haziran’daki saldırısı ve İran’ın misillemesiyle tırmanan sıcak savaşın, Türkiye ekonomisi üzerinde ciddi ve çok boyutlu tehditler oluşturduğuna dikkat çekti. Enerji fiyatlarındaki artıştan turizmdeki daralmaya, ticaret yollarının sekteye uğramasından sermaye akımlarının durmasına kadar beş ana başlıkta Türkiye için ekonomik risklerin hızla büyüdüğünü belirtti.
Enerji fiyatları yükseldi, ithalat faturası kabardı
İlk etkiler petrol ve doğal gaz fiyatlarında görüldü. İsrail saldırıları sonrası Brent petrol %14’e yakın artışla 78,5 dolara kadar çıkarken, Batı Teksas tipi petrol %9,1 yükselişle 74,23 dolara ulaştı. JP Morgan, fiyatların 120-130 dolar seviyelerine ulaşabileceği uyarısını yaptı. Türkiye gibi enerjide dışa bağımlı ülkeler için bu artış, ithalat faturasını kabartırken, döviz talebini artırarak enflasyonu tetikliyor.
Türkiye’nin yıllık 55 milyar metreküp doğal gaz ihtiyacının %99’unu ithal etmesi ve petrol fiyatlarındaki yükseliş, hane halkı ve sanayi maliyetlerine doğrudan yansıyacak. 2022’de 101 dolarlık petrol fiyatı ile 96,6 milyar dolar olan enerji ithalatı, 2023’te 82 dolarlık fiyatla 69,1 milyar dolara inmişti. Ancak yeni kriz bu dengeyi yeniden bozabilir.
Borsada sert düşüş, CDS'te bir yıllık zirve
Jeopolitik gerilim Türkiye’nin risk primini yükseltti. CDS (Kredi Risk Primi) 328 baz puanla son bir yılın zirvesine çıktı. BIST 100 endeksi %3,5-4,06 oranında düşerek 9.065 puana gerilerken, havacılık ve ulaştırma hisseleri başı çekti. Borsadaki kayıpların devamı halinde 8.500 puan seviyesi gündeme gelebilir.
Dövizde sıçrama, enflasyonda yeni dalga riski
Savaş haberleri döviz kurlarında ani sıçramalara yol açtı. Dolar/TL 39,60 seviyesini gördükten sonra 39,40’a gerilerken, Euro/TL 45,85’e kadar çıktı. Artan enerji faturası ve CDS risk primi, kur üzerinde yeni baskılar yaratıyor. Bakır’a göre, petrol fiyatlarındaki %10’luk artış, Türkiye’de enflasyonu %2-3 oranında yukarı çekebilir.
Turizmde daralma, lojistikte aksama beklentisi
Bölgesel güvenlik endişeleri turizmde iptalleri ve rezervasyonlarda duraksamayı beraberinde getirebilir. 2023’teki Gazze çatışmaları sırasında benzer bir tablo yaşanmıştı. Özellikle İran ve Arap ülkelerinden gelen turist sayısında düşüş öngörülüyor. THY ve TAV gibi havacılık hisseleri bu nedenle sert değer kaybı yaşadı.
Ayrıca savaş, Hürmüz Boğazı ve çevresindeki lojistik güzergâhları tehdit ediyor. Türkiye’nin Asya ile olan enerji ve ham madde ticareti zarar görebilir. Filistin ihracatının İsrail limanlarına bağlı olması, yeni dönemde bu lojistik akışın sekteye uğrayabileceği anlamına geliyor.
Dış ticaret dengesi ve yatırım riski artıyor
İran’la ticaret hacmi son yıllarda 5,7 milyar dolara kadar gerilese de, Türkiye için stratejik önemini koruyor. Enerji ithalatında İran ilk sıralarda yer alırken, ülkedeki Türk yatırımları da risk altında. GÜBRETAŞ’ın 680 milyon dolarlık yatırımı olan Razi Petrokimya Tesisi gibi tesisler doğrudan tehdit altında.
İsrail ile ticaretin tamamen durdurulması sonrası, Türkiye’nin bu ülke üzerinden Filistin’e yaptığı dolaylı ticaret de zora girdi. Bölgedeki her kriz, Türkiye’nin dış ticaret açığını derinleştirme potansiyeline sahip.
Altın güvenli liman, fiyatlar tarihi zirvede
Yatırımcılar, savaş ortamında güvenli liman olarak altına yöneldi. Ons altın 3.430 dolara, gram altın ise 4.380 TL’ye çıkarak tarihi rekorlar kırdı. Türkiye’nin yıllık 100 bin tonun üzerinde altın ithalatı yaptığı göz önünde bulundurulduğunda, bu yükseliş dış ticaret açığını daha da büyütebilir.
Türkiye krizden fırsat çıkarabilir mi?
Naki Bakır’a göre, krizlerin içinde fırsat saklı. Türkiye’nin hem İran hem İsrail ile iletişim kanallarına sahip olması, diplomatik arabuluculuk için avantaj sağlayabilir. Bu süreçte aktif bir dış politika ile Türkiye’nin bölgesel prestijini artırması ve enerji ticaretinde köprü rolü üstlenmesi mümkün.
İran’ın dışlanması, Türkiye’yi doğu-batı enerji koridorunda daha da vazgeçilmez hale getirebilir. Türkiye, jeopolitik riskleri doğru yönettiği takdirde, ekonomik tehditleri avantaja çevirebilir.
