Türkiye'de milyonlarca çalışan her ay düzenli olarak sigorta primi ve vergi ödemesi yaparken, işverenler de çalışanları adına ilave sigorta primleri ödüyor. Özellikle asgari ücretle çalışanlar gelir vergisinden muaf tutulsa da, sigorta primi ödemeye devam ediyor. Ancak uzun yıllar süren bu ödemelerin ardından emekli aylıkları, beklentinin oldukça altında kalıyor.

Çalışanlardan ve işverenlerden önemli prim kesintileri

Asgari ücretle çalışan bir kişi, aylık net 22.104,68 TL maaş alıyor. Bu kişiden her ay 3.640,77 TL sigorta primi ve 260,06 TL işsizlik sigortası primi olmak üzere toplam 3.900,83 TL kesinti yapılıyor. İşveren tarafından ödenen primler ise 4.095,87 TL sigorta primi ve 520,11 TL işsizlik sigortası primi olmak üzere toplam 4.615,98 TL seviyesinde gerçekleşiyor. Böylece, işçi ve işverenin Sosyal Güvenlik Kurumu'na (SGK) yaptığı toplam ödeme 8.516,81 TL oluyor.

Asgari ücretin işverene toplam maliyeti ise 5 puanlık Hazine teşviki uygulanıyorsa 30.621,48 TL, teşvikten yararlanılmıyorsa 31.856,74 TL’ye ulaşıyor. Sigorta ve vergi yükü de bu maliyetin önemli bir kısmını oluşturuyor.

Ücret arttıkça prim ve vergi yükü de yükseliyor

Asgari ücretin üzerinde maaş alan çalışanlar için vergi yükü, asgari ücret düzeyini aşan kısımdan başlıyor. Net maaş arttıkça prim ve vergi yükü de ciddi şekilde yükseliyor. Örneğin:

  • Net 30 bin TL maaş alan bir çalışanın aylık toplam sigorta ve vergi maliyeti 15.416 TL,

  • Net 50 bin TL maaş alanınki 34.142 TL,

  • Net 100 bin TL maaş alanınki ise 86.119 TL seviyesine ulaşıyor.

Bu ödemeler, yıllık ve uzun vadede çok daha büyük rakamlara karşılık geliyor.

Ödenen primlerin karşılığı emeklilikte yeterince alınamıyor

Örnek bir hesaplamaya göre, net 50 bin TL maaşla çalışan bir kişi, 25 yıl çalışması halinde işçi ve işveren katkıları dahil yaklaşık 10 milyon 242 bin 600 TL prim ve vergi ödüyor. Ancak bu kişiye emekli olduğunda bağlanacak aylık, bugünkü rakamlarla 25 bin TL seviyesinde kalıyor.

Sistem, çalışanların ödedikleri primlerin yıllarca devletin kasasında kaldığı bir yapıya dayanıyor. Bu primlerin nemalandırılarak değerlendirilmesi ve emekli olunan dönemde daha yüksek bir aylık olarak geri dönüş sağlaması gerektiği savunuluyor.

Uzmanlar sistemin güncellenmesi gerektiğini belirtiyor

Sistem üzerinde yapılan eleştiriler, "Ödenen prim kadar emekli aylığı veriliyor" anlayışının hatalı olduğunu ortaya koyuyor. Çünkü yatırılan primler anlık olarak değil, yıllar içinde değerlendirilmeli ve enflasyon başta olmak üzere ekonomik gelişmeler göz önüne alınarak emeklilere daha yüksek bir geri dönüş sunulmalı.

Emeklilik sisteminin sürdürülebilirliğini sağlamak için uzmanlar, primlerin nemalandırılması ve emekli aylıklarının buna göre güncellenmesi gerektiğini vurguluyor.