ABD Başkanı Donald Trump’ın "Tek Büyük Güzel Yasa Tasarısı" ile sunduğu vergi indirimleri, federal bütçede büyük bir açık yaratma riski taşıyor. Ancak Trump, bu açığı kapatmak için ithalat vergilerine yani gümrük tarifelerine güveniyor.
Kongre Bütçe Ofisi (CBO), Temsilciler Meclisi'nden geçen ve Senato'da bekleyen yasa tasarısının önümüzdeki on yılda bütçe açığını 2,4 trilyon dolar artıracağını duyurdu. Bunun nedeni, vergi kesintilerinin harcama kesintilerinden daha büyük bir gelir kaybına yol açması.
Gümrük tarifeleriyle bütçeyi dengeleme hedefi
Trump’ın açıkladığı ve ithalata yüzde 50’ye kadar ulaşan karşılıklı vergileri kapsayan tarifelerle Hazine’nin 2,5 trilyon dolar gelir elde etmesi öngörülüyor. Böylece yasa tasarısının neden olacağı bütçe açığı telafi edilecek.
Fakat uzmanlara göre bu plan teoride işlemiyor. Penn Wharton Bütçe Modeli’nden Kent Smetters, gümrük vergilerine dayalı gelir modelinin tehlikeli ve dengesiz olduğunu belirtiyor.
Ekonomik etkiler tarifelerin riskini büyütüyor
Gümrük tarifeleri ithalat yapan firmaların maliyetlerini artırırken, bu yük tüketiciye daha yüksek fiyat olarak yansıyor. ABD'deki birçok üretici ithal ham maddeye bağlı olduğundan rekabet avantajını kaybediyor.
Vergi Vakfı’ndan Erica York, tarifelerin tasarlanabilecek en kötü vergi sistemi olduğunu söylüyor. Buna ek olarak yabancı ülkeler, ABD ihracatına misilleme vergileriyle karşılık veriyor ve bu da dış ticareti sekteye uğratıyor.
Hukuki ve siyasi istikrar zayıf
Trump’ın tarifeleri başkanlık kararnameleriyle uygulamaya sokması, bu vergi sistemini kolayca geri alınabilir hale getiriyor. Geçmişte bazı tarifeler mahkemeler tarafından iptal edildi ve benzer kararlar tekrar alınabilir.
York’a göre, siyasi dengeler değiştiğinde Kongre bu yetkileri sınırlandırabilir. Bu da tarifelerin kalıcı bir gelir kaynağı olamayacağını gösteriyor.
Yoksullar daha fazla etkileniyor
Tarifelerin en büyük yükü, gelirinin büyük kısmını tüketime harcayan düşük gelirli grupların omuzlarına biniyor. Üstelik yasa tasarısı Medicaid ve gıda yardımları gibi sosyal harcamalarda da kesintiye gidiyor.
Penn Wharton’a göre, yıllık 17 bin doların altında geliri olan kesim önümüzdeki yıl ortalama 820 dolar kaybedecek. Buna karşılık yılda 4,3 milyon dolardan fazla kazanan en zengin yüzde 0,1'lik kesim, 2026 itibarıyla 390 bin dolar daha kârlı çıkacak.
Ekonomik büyümeye ve yatırımlara zarar veriyor
Smetters, tarifelerin ABD’yi izole ettiğini ve yabancı yatırımcıların Hazine tahvillerine olan ilgisini azaltabileceğini söylüyor. Bu da borçlanma maliyetlerini artırarak devletin daha fazla faiz ödemesi anlamına geliyor.
Yatırımın azalması ve büyüme hızının düşmesi, ekonomiyi uzun vadede zayıflatıyor. Smetters’a göre tarifelerin ekonomiye verdiği zarar, diğer tüm vergilerden daha fazla.
