Ekonomik belirsizliklerin sürdüğü 2024'ün ilk dört ayında merkezi yönetim bütçesi 885,5 milyar TL açık verdi. Dünya gazetesi yazarı Naki Bakır, söz konusu tablonun kamu maliyesinde derinleşen kırılganlığı işaret ettiğini belirtti.
Faiz dışı denge pozitife döndü, açık artmaya devam etti
Nisan ayında bütçe harcamaları geçen yılın aynı dönemine göre %46,3 artarak 1 trilyon 132,1 milyar TL oldu. Gelirler ise %60,7 artışla 957,4 milyar TL seviyesinde kaldı. Böylece merkezi yönetim bütçesi 174,7 milyar TL açık verirken, faiz dışı denge 85,9 milyar TL fazla verdi. Geçen yıl nisan ayında ise faiz dışı denge 63,8 milyar TL açık vermişti.
Dört aylık açık, yıl sonu hedefinin yüzde 46’sına ulaştı
Ocak-nisan döneminde bütçe harcamaları %45,3 artışla 4 trilyon 249,7 milyar TL olurken, bütçe gelirleri %50,7 artarak 3 trilyon 364,2 milyar TL’ye çıktı. Açık, geçen yılın aynı dönemine göre %28,1 büyüyerek 885,5 milyar TL’ye ulaştı. Bu da 2024 için öngörülen 1,9 trilyon TL’lik bütçe açığının %45,9’una denk geliyor.
Faiz ödemeleri ikiye katlandı
İlk dört ayda faiz ödemeleri %98,8 artışla 724,6 milyar TL’ye yükseldi. Bu dönemde faiz dışı harcamalar 3 trilyon 525,1 milyar TL’ye ulaşırken, faiz giderlerinin bütçedeki payı %17,1’e çıktı. Vergi gelirlerine oranı ise %25,8’e yükseldi. Naki Bakır’a göre açıkta asıl belirleyici etken faiz giderlerindeki sert artış oldu.
Sosyal güvenliğe 538,5 milyar TL transfer
Cari transferler ocak-nisan döneminde %38,9 artışla 1 trilyon 593,5 milyar TL’ye ulaştı. Bunun 538,5 milyar TL’si sosyal güvenlik sistemine aktarılırken, kamu teşebbüslerine 508,3 milyar TL, yerel yönetim ve fonlara 404,7 milyar TL ayrıldı.
Personel giderleri 1,3 trilyon lirayı geçti
Dört aylık kamu personel gideri %36,8 artışla 1 trilyon 195,1 milyar TL oldu. SGK devlet prim ödemeleriyle birlikte toplam personel harcaması 1 trilyon 340 milyar TL’ye çıktı. Bu harcamaların bütçe içindeki payı ise %31,3 olarak kaydedildi.
Sermaye transferlerinde yüzde 323’lük artış
Devletin mal ve hizmet alımları %54 artarak 252,9 milyar TL’ye yükseldi. Sermaye transferleri ise %323,1 artışla 37,5 milyar TL’ye çıktı. Bu artışın büyük kısmı TOKİ’ye yapılan sosyal konut desteği kaynaklı oldu.
Vergi gelirleri hedefin gerisinde
Ocak-nisan döneminde vergi tahsilatı %53,4 artışla 2 trilyon 810,1 milyar TL’ye ulaştı. Ancak yıl boyunca hedeflenen 11,1 trilyon TL’lik verginin sadece dörtte biri toplanabildi. Faiz, pay ve ceza gelirleri %10,9’luk sınırlı artışla 258,6 milyar TL’de kaldı.
Yüksek açık borçlanmayı ve faizi artırıyor
Naki Bakır’a göre bütçe açığı, kamu borcunu artırırken faiz yükünü ağırlaştırıyor. Bu durum mali istikrarı tehdit ederken, yatırımları ve büyümeyi de olumsuz etkiliyor. Enflasyonist baskılar artarken, gelecek nesiller üzerinde de ek yük oluşuyor.
Son bir yılda 1,6 trilyon TL faiz ödendi
Nisan sonu itibarıyla son 12 ayda bütçe açığı 2 trilyon 300,4 milyar TL’ye, faiz harcaması ise 1 trilyon 630,6 milyar TL’ye ulaştı. 2025-2027 Orta Vadeli Program’a göre yıl sonu için öngörülen 1,93 trilyon TL’lik açık, mevcut eğilimle 2,7 trilyon TL’yi bulabilir.
