Gazze ve Ukrayna’daki çatışmalar sürerken İsrail’in İran hedeflerine yönelik çok katmanlı hava saldırısı, küresel piyasalarda yeni bir endişe dalgası yarattı. Uzmanlar, olası bir bölgesel savaşın enerji arzını sekteye uğratabileceği ve finansal varlıklarda risk iştahını azaltabileceği uyarısında bulunuyor.
Piyasalar ilk tepkiyi verdi
Operasyonun duyulmasıyla brent petrol vadeli kontratları seans içinde %4’ü aşan artış gördü. Altın ons fiyatı 2.400 dolar eşiğine yaklaşırken, gelişen ülke para birimleri dolar karşısında değer kaybetti. New York merkezli yatırım bankası Baird’in kıdemli analisti Alyssa Stone, “Kızıldeniz ve Hürmüz Boğazı’nda kesinti ihtimali fiyatlanıyor, jeopolitik risk primi kalıcı olabilir” değerlendirmesini yaptı.
Trump diplomasisi zorda
Başkan Donald Trump, seçim kampanyasında “küresel barış” sözü vermişti; ancak beş ay içinde Gazze ateşkesi bozuldu, Ukrayna müzakereleri tıkandı ve şimdi de İsrail-İran gerilimi tırmandı. Eski Obama danışmanı Brett Bruen, “Trump diplomasisi bu saldırıların ilk kurbanı oldu” derken, Kongre’deki Demokrat isimler de Beyaz Saray’ın İran politikasını “alternatifsiz” olmakla eleştiriyor.
Enerji arzı endişesi
İran’ın misilleme olarak ABD üslerini veya Körfez’deki tanker trafiğini hedef alabileceği yorumları, petrol ve LNG tedarik zincirlerinde kırılma riskini güçlendiriyor. Londra merkezli düşünce kuruluşu Energy Aspects, bölgedeki yeni bir çatışma senaryosunda petrolün kısa vadede 120 dolara tırmanabileceğini öngörüyor.
Savunma hisseleri prim yaptı
Wall Street’te savunma sanayii hisseleri açılışta %3-5 arası yükseldi. S&P 500 endeksi gerilerken savunma endeksi yukarı ayrıştı. Chicago Board Options Exchange (CBOE) Volatilite Endeksi VIX ise iki haftanın zirvesine çıktı ve temkinli havayı teyit etti.
Uzmanlar ne diyor
Ortadoğu Enstitüsü’nden Charles Lister, “Bu İsrail saldırısı ilk tur ise İran rejimi varoluşsal bir sınama yaşıyor” yorumunu yaptı. Carnegie Endowment analisti Mina Al-Oraibi ise “ABD ara buluculuğu zayıfladı; Körfez sermayesi güvenli liman arayışına girebilir” diyerek bölgede ekonomik dalgalanmanın sürebileceğine işaret etti.
Olası senaryolar
-
Kontrollü tırmanma: Saldırılar sınırlı kalır, petrol 90-100 $ bandında dengelenir.
-
Bölgesel savaş: Husi saldırıları Kızıldeniz’i kapatır, navlun ve sigorta maliyetleri katlanır.
-
Diplomatik fren: ABD-Çin-AB üçlü baskısı sonuç verir, ateşkes masası kurulur ve enerji fiyatları geriler.
İran’ın yanıt kapasitesi, İsrail’in derin yer altı nükleer tesislerini ne ölçüde vurabildiği ve Washington’un askeri desteğinin seviyesi, piyasaların yönü üzerinde belirleyici olacak.