Dünya gazetesi yazarı Naki Bakır'ın değerlendirmelerine göre, İBB operasyonu ile başlayarak küresel ticaret savaşlarının da etkisiyle büyüyen ekonomik belirsizlik, yurt içi yerleşiklerin dövize yönelmesine neden oldu. 14 Mart-18 Nisan arasındaki beş haftalık dönemde bankalardaki döviz mevduat hacmi, net 16 milyar 826,6 milyon dolarlık bir artışla 195 milyar 568 milyon dolara yükseldi.
Gerçek ve tüzel kişilerde mevduat artışı
Bu süreçte gerçek kişilerin döviz mevduatları 9 milyar 925,1 milyon dolar artarak 119 milyar 864,5 milyon dolara, tüzel kişilerin ise 6 milyar 901,5 milyon dolarlık yükselişle 75 milyar 703,6 milyon dolara ulaştı. Piyasadan doğrudan alınarak yastık altına çekilen dövizler ise bu verilere dahil edilmedi.
Parite etkisi ve altın hesapları
Mevduatların dolar dışındaki para birimleriyle hesaplanması nedeniyle parite etkisinin de önemli bir rol oynadığına işaret eden Bakır, Merkez Bankası verilerine göre stoktaki artışın 8 milyar 32,8 milyon dolarlık kısmının parite değişimlerinden kaynaklandığını belirtti. Parite etkisi çıkarıldığında net artış 8 milyar 793,8 milyon dolar oldu.
Döviz cinsleri ve mevduat payları
Bu dönemde dolar hesaplarındaki artış 76 milyar 56,6 milyon dolara, Euro hesapları ise parite etkisi sonrası 60 milyar 321 milyon dolara çıktı. Doların toplam döviz mevduatları içindeki payı ise yüzde 40’tan yüzde 38,9’a geriledi. 18 Nisan itibarıyla gerçek kişilerin yabancı para mevduatlarının yüzde 32,8’ini dolar, yüzde 23’ünü Euro ve yüzde 40,8’ini kıymetli madenler oluşturdu.
Şirketlerin döviz tercihi
Tüzel kişilerin döviz tercihlerinde ise dolar yüzde 48 ile ilk sırada yer alırken, Euro yüzde 43,3’lük payla onu izledi. Kıymetli maden depo hesaplarının payı ise yüzde 6,1 olarak kaydedildi.
Siyasi ve ekonomik gelişmelerin haftalık etkileri
Parite etkisinden arındırılmış haftalık verilere göre, dövize yönelim siyasi tansiyonun yükseldiği 14-21 Mart haftasında zirve yaptı ve 5 milyar 862,3 milyon dolarlık bir artış gerçekleşti. Ancak 21-28 Mart haftasında tüzel kişilerin satışları nedeniyle toplam hacimde 383,3 milyon dolarlık küçülme yaşandı.
ABD’nin gümrük tarifesi şoku sonrası ise 28 Mart-4 Nisan haftasında toplam döviz mevduatları 3 milyar 306,6 milyon dolar büyüdü. 4-11 Nisan haftasında ise sınırlı artışa rağmen, tüzel kişilerin çekilmeleri sonucu toplam hacimde daralma görüldü. Son veri haftasında (11-18 Nisan) dövize yönelim yeniden hızlandı.
Sıcak para çıkışı 10 milyar doları geçti
Bakır’ın aktardığına göre, sıcak para çıkışı 11-18 Nisan haftasında yavaşlamış olsa da, beş haftalık toplam çıkış 10 milyar 328,4 milyon dolara ulaştı. Hisse senetlerinde sınırlı alım görülürken, devlet tahvillerinden ve özel sektör tahvillerinden önemli çıkışlar yaşandı. 14 Mart-18 Nisan arasında yabancıların Türk menkul kıymet portföyü piyasa değerinde 18 milyar 988,2 milyon dolarlık bir azalma kaydetti.
Dolarizasyon yeniden yükseliyor
Ekonomik program ve faiz artışlarına rağmen, TL mevduatların cazibesinin azalması ve KKM hesaplarındaki çözülme sonucu dolarizasyon oranı tekrar yükselişe geçti. BDDK verilerine göre 14 Mart-18 Nisan arasında TL mevduatlar yüzde 1,6 oranında artarken, yabancı para mevduatlar kur etkisiyle yüzde 13,7 büyüdü. Son beş haftada yabancı para mevduatlarının payı yüzde 36,3’ten yüzde 39,2’ye çıktı. KKM dahil edildiğinde dolarizasyon oranı yüzde 42,5 seviyesine yükseldi.
