Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının temmuz verilerine göre, Türkiye’de 17,4 milyon işçiden 2,4 milyonu sendikalı. Buna göre sendikalaşma oranı yüzde 14 düzeyinde. Yaklaşık 3 milyon kamu görevlisinden 2,3 milyonu sendika üyesi olup, bu kesimde sendikalaşma oranı yüzde 77 seviyesinde bulunuyor.
1980 sonrası sert düşüş
Türkiye’de sendikalaşma oranı 1987 yılında yüzde 30 seviyesindeyken, 2013 yılında yüzde 6’ya kadar geriledi. Son yıllarda sınırlı bir toparlanma gözlense de oran hâlâ düşük seviyelerde seyrediyor.
OECD ülkelerinde genel düşüş
OECD’nin yayımladığı son sendika raporuna göre, 1985 yılında yüzde 30 olan sendikalaşma oranı 2024 itibarıyla yüzde 15’e geriledi. Sadece İzlanda, Şili ve İspanya’da sendikalaşma oranı artış gösterdi. Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinde ise sendikalaşma oranlarında ciddi düşüşler yaşandı.
Pandemi sonrası görünür artış
Rapora göre, COVID-19 salgını sonrasında bazı ülkelerde sendikalı oranları geçici olarak artmış görünse de bu durum, sendikasız işçilerin istihdam kaybından kaynaklandı.
Kuzey Avrupa ülkeleri öne çıkıyor
Sendikalaşma oranının yüzde 50’ye yakın olduğu Danimarka, Finlandiya, İzlanda, İsveç, Belçika ve Norveç gibi ülkelerde, işsizlik yardımlarının sendikalarla bağlantılı kurumlarca yönetilmesi bu oranı destekleyen faktörler arasında gösterildi.
Kamu-özel farkı belirgin
Türkiye’de sendikalaşma oranı kamu sektöründe yüzde 78, özel sektörde ise yüzde 7 civarında. OECD ortalamasında da benzer bir tablo gözleniyor. OECD genelinde kamu sektöründe sendikalaşma oranı yüzde 41,3 iken özel sektörde bu oran yüzde 10,1 olarak ölçüldü.
İşveren örgütlenmesi daha yüksek
Raporda, işverenlerin örgütlenme oranının işçilere göre daha istikrarlı kaldığı belirtildi. 1985’te yüzde 59 olan işveren örgütlerine üyelik oranı 2024’te yüzde 55 olarak gerçekleşti.
Toplu iş sözleşmesi kapsamı daraldı
Türkiye’de toplu iş sözleşmesi kapsamındaki işçilerin oranı yüzde 10,9 düzeyinde. OECD ülkelerinde bu oran 1985’te yüzde 47 iken 2024’te yüzde 33,6’ya geriledi. Sendikalı işyerlerinde yapılan sözleşmelerin sendikasız işçilere teşmil edilmesi nedeniyle bu oran sendika üyeliğinden yüksek seyrediyor.
Teşmil uygulaması Türkiye’de yürürlükte değil
Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nda yer alan teşmil maddesi, sendika sözleşmelerinin işkolu genelinde uygulanabilmesine imkân tanıyor. Ancak Türkiye’de bu düzenleme fiilen kullanılmıyor.
