Dünya gazetesi yazarı Naki Bakır, TÜİK'in mayıs ayı enflasyon verilerini değerlendirdi: Yıllık TÜFE, son 41 ayın en düşük seviyesi olan yüzde 35,41’e geriledi. Ancak yıl sonu için belirlenen hedeflere ulaşmak kolay görünmüyor.
Beklentilerin altında gelen mayıs verisi
Türkiye İstatistik Kurumu’nun açıkladığı verilere göre tüketici fiyat endeksi (TÜFE), mayıs ayında yüzde 1,53 arttı. Bu oran, piyasa beklentisi olan yüzde 2,36’nın oldukça altında kaldı. Ocak-mayıs dönemindeki kümülatif enflasyon ise geçen yılki yüzde 22,72 seviyesinden bu yıl yüzde 15,09’a geriledi. Böylece yıllık bazda enflasyon, Aralık 2021’den bu yana ilk kez yüzde 35,41 seviyesine indi.
Bağımsız veri izleme grubu ENAG’ın açıkladığı mayıs enflasyonu ise yüzde 3,66 olarak hesaplandı. Yıllık ENAG verisi ise yüzde 71,23 ile TÜİK’in iki katından fazla. İstanbul Ticaret Odası da İstanbul için aylık enflasyonu yüzde 2,83 olarak bildirdi.
Kira artış tavanı yeniden TÜFE’ye döndü
Mayıs sonu itibarıyla on iki aylık TÜFE ortalaması yüzde 45,80 olarak belirlendi. Bu oran, haziran ayında geçerli olacak kira zam tavanı olarak uygulanacak. Böylece geçen ayki yüzde 48,73’lük sınırın altında kalınmış oldu. Geçtiğimiz temmuzda yüzde 25’lik sabit kira zam sınırının süresi dolmuş ve yeniden TÜFE ortalaması baz alınmaya başlanmıştı.
En çok artış giyimde, en düşük gıda grubunda
Mayısta en fazla fiyat artışı yüzde 6,97 ile giyim ve ayakkabı grubunda yaşandı. Konut yüzde 2,99, ulaştırma yüzde 2,66 artışla onu izledi. Eğlence ve kültür, lokanta ve oteller gibi kalemlerde de artış devam ederken, gıda ile haberleşme grubunda fiyatlar düştü. Gıdadaki yüzde 0,71’lik gerileme, enflasyonu 0,18 puan aşağı çekti.
Enflasyona en büyük katkıyı ise yüzde 0,48 ile konut, yüzde 0,40 ile ulaştırma ve yüzde 0,41 ile giyim yaptı. Bu üç harcama kalemi toplamda aylık enflasyonun neredeyse üçte ikisini oluşturdu.
Yıllık bazda en yüksek artış eğitimde
Yıllık TÜFE’de en yüksek artış yüzde 71,67 ile eğitimde gerçekleşti. Bunu yüzde 67,43 ile konut, yüzde 40,12 ile sağlık ve yüzde 36,91 ile lokanta ve oteller izledi. En düşük artış ise yüzde 14,2 ile giyim ve ayakkabı grubunda kaydedildi.
Yıllık enflasyona en büyük katkıyı konut (9,34 puan), gıda ve alkolsüz içecekler (8,25 puan) ile ulaştırma (4,07 puan) sağladı. Eğitim gibi yıllık artışı yüksek olan kalemler ise endeksteki ağırlığı düşük olduğu için katkı bakımından geride kaldı.
Üretici enflasyonu enerji kaynaklı arttı
Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) mayısta aylık bazda yüzde 2,48, yıllık bazda yüzde 13,13 arttı. Özellikle elektrik ve gaz üretimi ile dağıtımındaki yüzde 12,36’lık artış dikkat çekti. Bu gruptaki yıllık artış yüzde 19,83 olarak kaydedildi. Su temininde de yıllık yüzde 57,57 gibi yüksek bir artış yaşandı.
Hedef tutar mı?
Yazar Naki Bakır, Merkez Bankası’nın 2025 için belirlediği yüzde 24 ortalama enflasyon hedefinin, ilk beş aylık veriler ışığında hâlâ riskli olduğunu belirtiyor. Bu hedefin tutması için kalan yedi ayda aylık enflasyonun ortalama yüzde 1,07 olması gerekiyor. Ancak uzmanlar bu rakamın gerçekçi olmayabileceği görüşünde.
Merkez Bankası’nın yıl sonu için belirlediği yüzde 29’luk üst bandın aşılmaması için aylık ortalamanın yüzde 1,64’ü geçmemesi gerekiyor. Bu sınır aşıldığı takdirde hem yıl sonu hedefi hem de ekonomik planlar yeniden gözden geçirilebilir.
Emekli ve memur zammı belirginleşti
İlk beş aydaki yüzde 15,09’luk enflasyon, SSK ve BAĞ-KUR emeklilerine temmuz ayında verilecek zammın en az bu oranda olacağını şimdiden garanti altına aldı. Hazirandaki enflasyon sıfır bile olsa bu kesime bu oranda zam yapılacak.
Memur ve memur emeklileri içinse ocak-temmuz döneminde yüzde 6’lık toplu sözleşme zammına ek olarak yüzde 8,59’luk enflasyon farkı doğmuş durumda. Temmuzda bu fark, ikinci yarı zammına eklenecek ve toplam artış şimdilik yüzde 14’e ulaşmış durumda. Haziran enflasyonu bu oranı daha da yukarı taşıyabilir.