ABD ile Çin arasında geçtiğimiz hafta Londra’da gerçekleşen ticaret görüşmeleri, iki taraf arasında kısa süreli bir ateşkes sağlasa da, çözülmemiş yapısal sorunların derinliği bu ateşkesi kırılgan hale getiriyor.
Reuters’a konuşan iki yetkili, özellikle ulusal güvenliği doğrudan ilgilendiren ihracat kontrollerinde tarafların ciddi şekilde karşı karşıya geldiğini belirtiyor.
Çin nadir toprak ihracatında askeri sınıra dokunmadı
ABD savunma sanayiinin kritik bileşenlerinden biri olan nadir toprak mıknatısları, anlaşmanın en gerilimli başlığı oldu. Çin tarafı, bu mıknatısların ihracatı için sivil üreticilere kolaylık sağlayacağını açıklarken, askeri uygulamalara özel malzemeler, özellikle samaryum gibi hassas elementler için herhangi bir taahhütte bulunmadı.
Washington, savaş uçakları ve füze sistemlerinde kullanılan bu tür mıknatısların ihracatının kısıtlanmasının, Çin’in stratejik bir baskı aracı haline geldiğine inanıyor.
Çin: AI çipi yasağı kalkmadan stratejik minerallere izin yok
Görüşmelere katılan Çinli yetkililer, bu stratejik malzemelerin serbest bırakılmasını, ABD'nin Çin'e uyguladığı gelişmiş yapay zeka (AI) çipleri ihracat yasağının kaldırılmasıyla ilişkilendirdi.
Bu bağlantı, başlangıçta tarifeler, uyuşturucu kaçakçılığı ve ticaret fazlası gibi konularla başlayan ticaret savaşının artık yüksek teknoloji ve jeopolitik rekabete kaydığını net biçimde ortaya koyuyor.
ABD Hazine Bakanı Scott Bessent ise konuyla ilgili olarak, “Çip ihracatına yönelik kısıtlamalar, nadir topraklara erişimle takas edilemez. Bu konuda karşılıklılık söz konusu olmayacak” açıklamasını yaptı.
Trump: “Harika bir anlaşma yaptık” dese de...
ABD Başkanı Donald Trump, Londra’daki temasların ardından basına verdiği demeçte, “İhtiyacımız olan her şeye sahibiz. Umarım Çin de elindekileri iyi kullanır,” diyerek anlaşmanın başarılı geçtiğini savundu.
Ancak görüşmelere yakın kaynaklara göre, anlaşma son derece sınırlı ve geçici bir rahatlama sunuyor. Çin, askeri olmayan şirketler için nadir toprak ihracat başvurularını hızlandırma sözü verirken, bu lisansların süresi yalnızca 6 ay olacak. Çin ayrıca güvenilir ABD firmaları için özel bir “yeşil kanal” sistemi kurmayı önerdi.
Samaryum ve terbiyumda taviz yok
Çin, ABD’ye yönelik ilk ihracat lisanslarını vermeye başladı. Çinli üretici JL MAG Rare-Earth, ABD’ye ihracat izni aldığını açıklarken, Çin Ticaret Bakanlığı da bazı “uygun başvuruların” onaylandığını duyurdu.
Ancak askeri hassasiyet taşıyan elementler – örneğin samaryum, terbiyum ve disprozyum – dışarıda bırakıldı. Bu durum, ABD savunma sanayiinin uzun vadede Çin’e bağımlılığını azaltma çabasını daha da zorlaştırıyor.
Tarifelerde yeni uzatma sinyali
Cenevre’de geçen ay yapılan başka bir görüşmede belirlenen 10 Ağustos son tarihi, ABD tarafından 90 gün daha uzatılabilir. Reuters’a konuşan kaynaklara göre, Trump yönetimi bu tarihin uzatılmasıyla hem iç siyasi baskıyı azaltmayı hem de Çin’e yönelik tarifeleri artırmak için alternatif yasal manevra alanı kazanmayı planlıyor.
Ticaret açığı, fentanil ve tarifeler: Esas sorunlar sürüyor
ABD'nin Çin'e karşı yüksek tarifelerinin ardında sadece stratejik kaynaklar değil, aynı zamanda ticaret açığı ve fentanil kaçakçılığı gibi yapısal sorunlar da yatıyor.
Trump, Çin’in ABD’ye akan sentetik opioid fentanili durdurmadaki başarısızlığını sık sık gündeme getiriyor. Çin ise bu konularda tek taraflı suçlamaları reddediyor.
Uzmanlar: Kalıcı anlaşma zor görünüyor
Çin Sosyal Bilimler Akademisi’nden Liu Weidong, "Bazı geçici çözümler mümkün olsa da, temel dengesizlikler Trump'ın görev süresi içinde çözülmeyecek kadar derin," diyor.
Brookings Enstitüsü’nden Ryan Hass ise daha net konuşuyor: “Trump yönetimi, Çin’le yalnızca kendi çıkarlarına hizmet eden bir ticaret anlaşması yapamayacağını sonunda fark edecek. Bu, birkaç sert tokat yemeden olmayacak.”
