Dünya gazetesi yazarı Naki Bakır, bugünkü köşe yazısında Türkiye’nin dış ticaret verilerini değerlendirdi. Bakır’a göre, pandemi döneminde tamamen aleyhe dönen ihracat-ithalat fiyat dengesi 2023’te kaydedilen iyileşmeyle toparlanmaya başladı ve 2024’te de bu eğilim devam etti.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan aralık ayı dış ticaret endekslerine göre, ihracat birim değer endeksi yıllık bazda yüzde 1 artarken, ithalat birim değer endeksi yüzde 0,7 yükseldi. Ancak ithalat miktarındaki artış dikkat çekici oldu ve yüzde 10,2 olarak gerçekleşti.
2015 yılı ortalaması 100 olarak kabul edilen seriye göre, Aralık 2023 sonunda 109,9 olan ihracat fiyat endeksi 2024 sonunda 111’e yükseldi. Aynı dönemde ithalat fiyat endeksi ise 129,7’den 130,5’e çıktı. Böylece ihracat fiyat endeksinin ithalat fiyat endeksine bölünmesiyle hesaplanan dış ticaret haddi 0,2 puan artarak 85 seviyesinde oluştu.
Dış ticaret haddi neden önemli?
Dış ticaret haddi, bir ülkenin ihracat ve ithalat fiyatları arasındaki ilişkiyi gösteren temel bir ekonomik göstergedir. 100’ün altında olması, dış ticaret yoluyla ülkeden daha fazla sermayenin çıktığını; 100’ün üzerinde olması ise iç sermayenin arttığını gösterir.
Bakır’ın değerlendirmesine göre, Türkiye'nin dış ticaret haddi 2015’te 103,2 ile lehine iken, 2017'de 97,1'e, 2021'de ise keskin bir düşüşle 82,8'e geriledi. 2022 sonunda 82,4 ile son 10 yılın en düşük seviyesine ulaşan dış ticaret haddi, 2023 sonunda 84,8’e, 2024 sonunda ise 85’e yükseldi. Bu rakam hala aleyhte bir durumu gösterse de son iki yılda 2,6 puanlık iyileşme kaydedildi.
İmalat sanayi ürünlerinde hareketlilik arttı
TÜİK verilerine göre, imalat sanayi ürünlerinde hem ihracat hem ithalat fiyatları düşerken, miktar bazında hareketlilik dikkat çekti.
-
İhracatta fiyat artışı en fazla gıda, içecek ve tütün ürünlerinde oldu. Yıllık bazda bu sektörde yüzde 8,3’lük bir fiyat artışı kaydedildi.
-
İthalatta ise gıda, içecek ve tütün fiyatları yüzde 5 arttı. Hammaddelerde yüzde 2,6, yakıtlarda yüzde 4,3 ve gıda dışı imalat sanayinde yüzde 3,6 düşüş yaşandı.
-
İthalat miktarında en büyük artış yüzde 18 ile imalat sanayi ürünlerinde görüldü.
Aylık ihracat artışı ithalatı solladı
Yıllık bazda ihracatta düşüş ve ithalatta artış dikkat çekse de, mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış verilere göre önceki aya göre ihracat artışının ithalatı geçtiği gözlemlendi.
-
Kasım 2024’te 151,4 olan ihracat miktar endeksi, Aralık 2024’te yüzde 3,1 artışla 156,2’ye çıktı.
-
İthalat miktar endeksi ise Kasım 2024’te 126,3 seviyesindeyken, Aralık 2024’te yüzde 1,6 artışla 128,4’e yükseldi.
Bakır’a göre bu veriler, dış ticaret haddindeki iyileşmenin devam ettiğini ancak hala ülkenin ithalata bağımlı yapısını koruduğunu gösteriyor. Türkiye’nin dış ticaret dengesindeki bu hareketlilik, küresel ekonomik koşullarla birlikte 2024 boyunca yakından takip edilecek.