The Lancet’te yayımlanan kapsamlı bir uzman raporuna göre, plastik kirliliği yalnızca çevreyi değil, insan sağlığını da küresel ölçekte tehdit ediyor. Plastiklerin üretiminden atık hâline kadar olan sürecin, fetüslerden yaşlılara kadar herkesi etkileyen ciddi sağlık sorunlarına yol açtığı belirtiliyor.
Boston College’dan Prof. Dr. Philip Landrigan liderliğindeki ekip, bu tehlikenin yeterince fark edilmediğini vurgularken, sağlık sistemlerine yıllık maliyetinin 1,5 trilyon doları aştığını ortaya koydu.
Mikroplastikler kanda, beyinde, kemik iliğinde
Raporda, mikro ve nano plastiklerin su, hava ve gıda yoluyla insan vücuduna girdiği; kan, beyin, anne sütü, plasenta, meni ve kemik iliğinde tespit edildiği bildirildi. Bu parçacıkların felç, kalp krizi ve doğurganlık sorunlarıyla bağlantılı olabileceği belirtiliyor.
En büyük risk grubunu ise fetüsler, bebekler ve küçük çocuklar oluşturuyor. Mikroplastiklere maruz kalmak; erken doğum, düşük, doğum kusurları, akciğer gelişiminde bozukluk ve çocukluk çağı kanserleri gibi ciddi sağlık sonuçlarıyla ilişkilendiriliyor.
Plastik sadece çevre değil, halk sağlığı sorunu
Bugün dünya genelinde üretilen plastiklerin %98’i fosil yakıtlardan elde ediliyor. Üretim sürecinin tek başına yılda 2 milyar ton sera gazı salımı yaptığı ve bu miktarın Rusya’nın yıllık emisyonuna eşdeğer olduğu belirtildi. Üstelik atık plastiklerin büyük bölümü geri dönüştürülemiyor ve açık havada yakılarak hava kirliliğine yol açıyor.
Rapora göre plastik üretimi, iklim kriziyle de doğrudan bağlantılı. Plastik, “ucuz” bir materyal olarak görülse de bu yalnızca üretim maliyetine dair bir yanılsama. Sağlık etkilerinden kaynaklanan ekonomik zararlar hesaba katıldığında, tablo çok daha ağır.
Geri dönüşüm yeterli değil, üretim sınırlandırılmalı
Raporda altı çizilen en önemli mesajlardan biri şu: Geri dönüşüm, plastik krizini çözmek için yeterli değil. Plastik, cam veya metal gibi kolay geri dönüştürülemiyor çünkü kimyasal yapısı karmaşık ve toksik bileşenler içeriyor. Uzmanlar, çözümün üretimi ciddi şekilde sınırlamak ve alternatif malzemelere yönelmek olduğunda hemfikir.
Küresel plastik anlaşması öncesi kritik uyarı
Bu bulgular, ülkeler arasında hazırlanması planlanan bağlayıcı küresel plastik anlaşması öncesi yayımlandı. Ancak anlaşma süreci, üretimi sınırlamak isteyen ülkeler ile buna karşı çıkan petrokimya üreticileri arasında tıkanmış durumda. Raporda, halk sağlığını merkeze alan somut adımların zorunlu olduğu vurgulandı.
Gerçek maliyet: Her yıl 1,5 trilyon dolar
Yazarlar, yalnızca üç yaygın plastik kimyasalı olan PBDE, BPA ve DEHP’nin yol açtığı sağlık etkilerinin, 38 ülkede yıllık 1,5 trilyon dolarlık bir maliyete neden olduğunu hesapladı. Bu rakam, plastiğin toplumlara yüklediği gizli bedeli ortaya koyuyor.
