Almanya’dan İstanbul’a tatile gelen Böcek ailesinin zehirlenme şüphesiyle tedavi gördükleri hastanede hayatını kaybetmesi, haşere ilaçlama sektöründeki denetim sorunlarını ortaya çıkardı. Olayın ardından sektör temsilcileri, ruhsatsız çalışan kişi ve firmaların yaygınlığını ve kontrolsüz kimyasal kullanımını gündeme taşıdı.
Sektörde binlerce işletme bulunduğu belirtilirken, faaliyet gösteren her üç firmadan birinin ruhsatsız olduğu ifade ediliyor. Eğitim ve yeterlilik belgesi bulunmayan kişilerin düşük maliyetle temin ettikleri ekipman ve kimyasallarla sosyal medya üzerinden ilan vererek hizmet sunduğu bildiriliyor.
Kayıt dışı pazar 2 milyar TL’ye ulaştı
Haşere ilaçlama sektörü Türkiye genelinde yıllık yaklaşık 9 milyar TL’lik bir hacme sahip. Uzmanlara göre bunun 2 milyar TL’si kayıt dışı faaliyetlerden oluşuyor. Mevsimlerin kayması ve sıcaklık artışıyla böceklenme vakalarının çoğalması, ruhsatsız çalışanlara yönelimi artırıyor.
Bu kişilerin ilaçları temin ettiği noktaların da geniş bir yelpazeye yayıldığı belirtiliyor. İstanbul’da zirai ilaç satışı yapılan dükkânlardan online kanallara kadar birçok yerde belge talebi olmadan kimyasal ürün alınabiliyor.
Alüminyum fosfit ürünlerde satış devam ediyor
Olayla birlikte dikkatler, alüminyum fosfit içeren kimyasallara çevrildi. Bir ilaç satıcısı, söz konusu maddeye yönelik tedirginliğin arttığını ancak diğer haşere ilaçlarının satışının sürdüğünü ifade etti. Bazı zirai ilaçlara ruhsat zorunluluğu getirildiği, ancak ruhsat gerektirmeyen ürünlerin hâlâ serbestçe temin edilebildiği aktarıldı.
Kimyasal kullanımına ilişkin teknik bilgiler
Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü’nün yayımladığı listede alüminyum fosfit “onaylı aktif madde” olarak yer alıyor. Buna rağmen okul, işyeri, konut ve otel gibi meskûn alanlarda kullanımı yasak. Sektör temsilcileri bu maddenin fumigasyon adı verilen, depolarda ve lojistik alanlarda uygulanan bir işlemde kullanıldığını belirtiyor.
Sektörden uyarılar ve çözüm önerileri
İlaçlama şirketlerinden gelen bilgilere göre, kayıtsız çalışan firmalar düşük fiyatlarla hizmet sunarak vatandaşların tercih ettiği noktalar hâline gelebiliyor. Firma yöneticileri, tüm kimyasal ürünlerin satışına ruhsat zorunluluğu getirilmesi gerektiğini vurguluyor.
Koruyucu halk sağlığı uzmanları ise alüminyum fosfitin uzman olmayan kişilerce kullanılması hâlinde solunum yoluyla ani ölümlere yol açabileceğini belirtiyor. Meskûn alanlardaki uygulamaların doğrudan hayati risk taşıdığı ifade ediliyor.
Yasal çerçeve ve denetim
Yürürlükteki yönetmelik, ilaçlama yapan işletmelerin Sağlık Bakanlığı’ndan izin almasını şart koşuyor. İzinsiz çalışan şahıs ve firmalara idari yaptırımlar uygulanması öngörülüyor. Ancak denetim yetkisinin sağlık müdürlükleri, belediyeler ve turizm otoriteleri arasında dağılması, personel ve yaptırım eksikliği nedeniyle denetim mekanizmasının zayıf kaldığı belirtiliyor.
