Sebze-meyve fiyatlarında denge kurulamamasının temel nedenlerinden biri olarak görülen Hal Yasası, yeniden düzenleniyor. Ticaret Bakanlığı’nın hazırladığı yeni tasarıyla üretici örgütlerine satış kolaylığı getirilecek, denetim yetkisi genişletilecek ve ödeme süreleri uzatılacak.
Hedef üreticiyi güçlendirmek, fiyatları düşürmek
Sabah gazetesi yazarı Dilek Güngör, bugünkü köşe yazısında hal sistemindeki kronik sorunlara dikkat çekerek, 1960’lardan bu yana defalarca değiştirilen Hal Yasası’nın yeniden düzenlenmekte olduğunu yazdı. Güngör'e göre, önceki düzenlemeler tam anlamıyla çözüm üretmedi. En son 2012’de yürürlüğe giren 5957 sayılı Hal Kanunu ile aracısız satış, komisyon sınırlaması ve rüsum indirimi gibi adımlar atılmıştı. Ancak fiyat makasının daraltılması hedefi tam anlamıyla gerçekleşmedi.
Bakan Bolat’tan açıklama: Çiftçi de, tüketici de kazanacak
Dün Turkuvaz Medya Grubu’nun düzenlediği ‘Değişen Dünya Düzeninde Fırsatlar Zirvesi’nde konuşan Ticaret Bakanı Ömer Bolat, yeni yasa tasarısının detaylarını paylaştı. Bakan Bolat, hazırlanan tasarının sektör temsilcileriyle paylaşıldığını ve tamamlandığında Meclis’e sunulacağını belirtti. Amaçlarının üretici maliyetlerini azaltmak ve tüketiciye ucuz ürün ulaştırmak olduğunu vurguladı.
Üretici örgütlerine satış kolaylığı ve kira indirimi geliyor
Yeni tasarıda en dikkat çeken düzenlemelerden biri, üretici örgütlerine tanınacak yeni haklar. Mevcut yasada üretici örgütlerinin üyelerinin mallarına aracılık etme yetkisi yokken, yeni düzenleme bu yetkiyi tanıyor. Ayrıca hal içindeki işyerleri üretici örgütlerine rayiç bedelin yalnızca %25’i üzerinden kiraya verilecek. Böylece örgütlerin doğrudan satış yapabilmesinin önü açılıyor.
Ödeme süresi tüm alıcılara uzatılıyor
Şu an sadece komisyonculara yönelik olan 15 iş günü içinde ödeme zorunluluğu, yeni düzenlemeyle tüm alıcılara (tüccar, market, manav vb.) yayılacak. Buna göre, ürün alan herkes mal bedelini 30 gün içinde ödemek zorunda kalacak. Bu, üreticinin tahsilat riskini azaltacak önemli bir adım.
Denetim yetkisi genişliyor, kayıt dışı ticaretle mücadele
Yasada öngörülen bir diğer önemli değişiklik, denetim mekanizmasının güçlendirilmesi. Bugün yalnızca belediyelere ait olan cezai uygulama yetkisi, ticaret il müdürlüklerine de verilecek. Böylece denetimlerin daha etkin yürütülmesi sağlanacak. Usulsüz mal imhası da artık idari para cezasıyla karşılık bulacak.
Kiralama modeli sabitlenecek, satış sınırı kaldırılacak
Mevcut kanunda, belediye toptancı hallerindeki işyerlerinin yarısına kadar olan kısmı satılabiliyor. Yeni düzenleme ile bu sınır kalkıyor ve tüm işyerlerinin yalnızca kiralama yoluyla işletilmesi zorunlu hale geliyor. Ayrıca, kira sözleşmeleri sona erdiğinde mevcut kiracıya sözleşme yenileme önceliği tanınacak.
Fiyat sorununun çözümü tek başına yasayla mümkün mü?
Dilek Güngör yazısının sonunda, düzenlemenin olumlu etkilerine rağmen tek başına çözüm olmayacağını hatırlatıyor. Fiyatlarda kalıcı düşüş için uzun vadede üretim planlaması, kısa vadede ise devletin piyasaya müdahalesi ve kâr oranlarının sınırlanması gibi adımların da gerektiği görüşünde.
