Reuters'in yaptığı analize göre, Rusya'nın Ukrayna'yı işgali nedeniyle Batı'nın uyguladığı yaptırımlar sonucunda önemli parça ve bakım hizmetlerinin kesilmesiyle karşı karşıya kalan havacılık sektörünü desteklemek için 12 milyar doları aşan devlet sübvansiyonu ve krediler dağıttığı ortaya çıktı.
Yabancı uçaklara bağlı olan Rusya, filosunun daha fazla kısmının ele geçirilmesini önlemek amacıyla yabancı kiralayanlardan uçak satın alırken, havacılık endüstrisini yerli parçalarla geliştirmek gibi zorlu bir görevle karşı karşıya kaldı. Batılı uçak üreticileri Airbus ve Boeing, Mart 2022'de hizmet ve yedek parça tedarikini durdurdu ve Rus havayollarına verilen düzenli bakım desteğini kesti.
Reuters'ın Maliye Bakanlığı ve Hesap Odası'ndan alınan verilere dayanan hesaplamalarına göre, Rusya o tarihten bu yana havacılık sektörüne, uçak üretimi ve havayollarına mali yardım da dahil olmak üzere toplamda 1,09 trilyon ruble (12,07 milyar dolar) harcadı. Bu harcama, COVID-19 salgınının havayolu seyahatinde ciddi düşüşe neden olduğu 2020-21'de yapılan 547 milyar rublelik ödemelerin neredeyse iki katına ulaşarak Kremlin'in bu sektörü kontrol etme çabasının boyutunu gösteriyor.
Başkan Vladimir Putin, "Uçak filomuz yabancı yapım uçaklarla çok dolu. 2030 yılına kadar 1.000'den fazla uçağı kendi uçaklarımızla üretmeyi planlıyoruz. Çalışmak gerekiyor." dedi. İsviçreli havacılık istihbarat sağlayıcısı ch-aviation'a göre, Rus havayolları şu anda 405'i Rus yapımı olmak üzere 991 uçak işletiyor.
Ancak, devlete ait üretici United Aircraft Corporation tarafından üretilen Superjetler yalnızca 133 adet. Diğer Rus yapımı uçaklar - Tupolev, Yakovlev ve Ilyushin - ticari uçuşlar için nadiren kullanılıyor.
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Reuters'in bulgularına yanıt olarak, uçak imalatına verilen desteğin önümüzdeki yıllarda da devam edeceğini belirtti. Bakanlık, "Asıl vurgu, satışların desteklenmesi, üretim kapasitesinin genişletilmesi ve satış sonrası hizmet sisteminin oluşturulmasıdır." dedi.
Rusya için güvenilir bir hava endüstrisinin önemi büyük; hem devasa toprakları üzerinde insan ve malların taşınması hem de Moskova'nın yaptırımların etkisi az olduğu yönündeki iddiasını desteklemek açısından. Seçmenlerin üç ay içinde sandık başına gitmesi ve bir havayolu şirketinin çöküşü, yeniden başkanlığa aday olan Putin üzerinde itibar ve seçim baskısı yaratabilir.
Rusya'nın Sovyet döneminden bu yana önemli bir havacılık gücü olduğu bilinmekte, ancak Batılı havacılık analistleri, yatırımların filonun uçmasını sağlayabileceğini ancak Ukrayna'daki çatışma sona erse bile uçakların yakın zamanda Batı pazarlarına geri dönmesinden şüphe duyuyor.
Veriler, Rusya'nın rezerv fonlarını azalttığını ve havayollarının jet yakıtı maliyetlerindeki keskin artıştan kaynaklanan zararlarını telafi etmek için 2022'de 110 milyar ruble harcadığını gösteriyor. Ulusal Varlık Fonu (NWF) ise 2023'te havacılık harcamaları için neredeyse 400 milyar ruble sağlamış durumda.
2022-23'teki harcama ölçeği, 2023 için öngörülen gayri safi yurt içi hasılanın (GSYH) %1'inin biraz altına denk geliyor. Rusya, havacılık sektörü dışındaki taşımacılığın geliştirilmesi için 2022-23'te ilave 2,3 trilyon ruble harcadı.
Rus havayolları, kısmen üreticilerin rızası olmadan üçüncü ülkelerden yedek parça ithal ederek Batı jetlerinden oluşan filosunu havada tuttu. Yolcu sayıları toparlanıyor ancak hâlâ COVID öncesi seviyelerin altında kalıyor. Bu arada, yabancı parça ve bakım uzmanlığının kaybı, uçak güvenliğine ilişkin endişeleri artırdı.
Rus havacılık sektörü kaynakları, bazı havayollarının uçakların parçalarını söktüğünü bildirdi. Moskova, filosunun kaydını yerelleştirerek ve uçakları yabancı kiralayanlardan geri satın alarak yurt dışına uçarken el konulması riskini önlemek için NWF fonlarını kullandı.
Ulaştırma Bakanı Vitaly Savelyev, 2023 yılında yabancı kiralayanlardan uçak satın almak için 300 milyar ruble kullanılabileceğini söyledi. Veriler, devlete ait sigorta şirketi NSK'nın havayolları adına uçak tutması nedeniyle şu ana kadar 190 milyar ruble harcandığını gösteriyor.
Reuters'in gördüğü, havacılığa yönelik stratejik harcama planlarını ortaya koyan bir hükümet belgesinde, Rusya'nın "yabancı tedarikçilerden teknolojik bağımsızlığa ulaşmak" için en az 711 milyar ruble harcaması gerektiği belirtiliyor.
