Avrupa Birliği, savunma sanayi ve yeşil teknoloji üretimi için hayati önem taşıyan kritik minerallerde Çin’e olan bağımlılığını azaltmak amacıyla stratejik bir adım atıyor. Brüksel, yıl sonuna kadar hangi minerallerin satın alınacağı ve finansmanın nasıl sağlanacağına ilişkin istişare sürecini başlatacak.
Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, “Kritik hammadde tedarikinde kriz artık uzak bir risk değil” diyerek Avrupa’nın tedarik güvenliğini sağlamak için daha hızlı hareket etmesi gerektiğini vurguladı.
Kritik hammadde merkezi kurulacak
Komisyon, önümüzdeki yıl için hazırladığı plan kapsamında “kritik hammadde merkezi” kuracak. Bu merkez, mineralleri izlemek, ortak satın almak ve stratejik stok oluşturmakla görevli olacak. Ancak Avrupa, halihazırda 1 milyar dolarlık alım programı başlatan ABD ile rekabet etmek zorunda kalacak.
Uzmanlara göre Avrupa’nın sınırlı madencilik ve rafinaj kapasitesi, savaş uçaklarından rüzgar türbinlerine kadar birçok stratejik üretim alanında tedarik sıkıntısı yaratıyor. Grafit, kobalt, lityum ve galyum gibi mineraller savunma sistemlerinden batarya teknolojisine kadar geniş bir alanda kullanılıyor.
Çin ile ticaret gerilimi büyüyor
Pekin yönetimi, Ağustos ayında yabancı şirketleri metal stoklamamaları konusunda uyarmış ve kısa süre önce nadir toprak elementlerinin ihracatına kapsamlı kontroller getirmişti. AB Ticaret Komiseri Maroš Šefčovič, Çin Ticaret Bakanı Wang Wentao ile yaptığı görüşmede bu kısıtlamaların Avrupa şirketlerine etkisini gündeme getirdi.
Komisyon, Çin’e karşı ticaret önlemlerinin değerlendirileceğini açıkladı ancak bu kararların üye ülkelerin çoğunluğunca onaylanması gerekiyor.
Üye ülkelerden ulusal girişimler
Almanya, kalkınma bankası KfW aracılığıyla 1 milyar avroluk hammadde yatırımı planlarken, Fransa da yerel metal üretimini desteklemek için 500 milyon avroluk bir fon kurdu. Hollanda, savunma sanayinde kullanılacak kritik malzemeleri belirlemek için pilot proje başlattı.
Hollanda hükümetinin özel temsilcisi Allard Castelein, “Kıtamızın en çok ihtiyaç duyduğu mineralleri belirleyip stoklama kapasitemizi artırmamız gerekiyor” dedi.
Uzmanlardan stok uyarısı
Enerji Güvenliği Girişimi Direktörü Albéric Mongrenier, “Kritik minerallerin yüzde 80–90’ını Çin’den tedarik ediyoruz. Stok oluşturmak fiyat istikrarı ve tedarik güvenliği açısından hayati öneme sahip” değerlendirmesini yaptı.
Buna karşın sektör temsilcileri, AB’nin 27 ülkesinde ortak bir stok sisteminin nasıl yönetileceği konusunda belirsizlik olduğunu belirtiyor. Eurometaux Genel Müdürü James Watson, “Hangi ülkenin hangi stoğa erişeceği konusunda açık kurallar belirlenmeli” dedi.
Depolama zorlukları sürüyor
Uzmanlar, bazı metallerin depolamasının maliyetli ve zor olduğunu vurguluyor. Fastmarkets araştırma direktörü Paul Lusty, “Lityum hidroksitin raf ömrü altı ay civarında. Yanlış depolama stokları kullanılmaz hale getirebilir” açıklamasında bulundu.
Rekabet ABD’ye karşı hız kazanıyor
ABD, stratejik metal stoklarını artırmak için 1 milyar dolarlık kaynak ayırırken, Avrupa bu alanda henüz başlangıç aşamasında. Analistler, NATO’nun artan savunma harcamaları kapsamında bu sürece dahil olabileceğini belirtiyor.
